Kinahanglan usab nga maningkamot nga maanaa sa tanan nga panahon sa estado diin gusto nato nga mamatay. Si San Ambrose nag-ingon nga sila mamatay nga maayo kinsa, sa takna sa kamatayon, makaplagan nga patay sa kalibutan; nga mao, nahimulag gikan sa mga butang diin ang kamatayon magbulag kanato pinaagi sa kusog. Kita kinahanglan unya, gikan niini nga higayon, sa pagdawat sa pagkadaut sa atong mga butang, ug ang pagkabulag gikan sa mga paryente ug gikan sa tanan nga mga butang dinhi sa kalibutan. Gawas kon kita mobuhat niini sa kinabubut-on sa panahon sa kinabuhi, kita kinahanglan nga mobuhat niini pinaagi sa panginahanglan sa kamatayon, apan uban sa hilabihan nga kasakit ug dako nga kakuyaw sa walay katapusan nga kapildihan.
Bulahan siya nga namatay diha sa Ginoo (Apoc. Xiv, 13).
Busa si San Agustin nag-ingon, nga ang paghusay sa tibuok kinabuhi sa tanang temporal nga mga butang, ug pagtugyan pinaagi sa kabubut-on sa tanang mga butang nga atong ikabilin, makaamot ug dako ngadto sa usa ka malinawon nga kamatayon; tungod kay sa diha nga ang tanan nga kalibutanon nga mga kalihokan gipahiangay na, ang kalag mahimo nga bug-os nga mapuliki sa paghiusa sa iyang kaugalingon ngadto sa Dios. Ana nga takna, dapat natong hunahunaon ug isulti lamang ang Dios ug ang Paraiso. Kining kataposang mga gutlo bililhon kaayo nga usikan sa yutan-ong mga hunahuna. Sa kamatayon makompleto ang purongpurong sa mga pinili; kay kini unya, tingali, nga ilang anihon ang labing dako nga ani sa mga merito, pinaagi sa paggakos, uban ang pagtugyan ug gugma, kamatayon ug tanan nga mga kasakit niini.
Apan ang Kristohanon nga wala naanad sa makapahinam niini nga mga pagbati sa panahon sa kinabuhi, dili makabaton niini sa takna sa kamatayon. Busa ang pipila ka mga debotado nga mga kalag, nga adunay dako nga espirituhanong ginansya sa ilang kaugalingon, naanad sa pagbag-o matag bulan, pagkahuman sa pagkumpisal ug Kaambitan, ang Protestasyon sa kamatayon kauban ang mga buhat nga Kristohanon, nga naghanduraw sa ilang kaugalingon nga hapit na mamatay, ug hapit na sila mobiya gikan niining kalibutana. Gawas kung buhaton nimo kini sa panahon sa kinabuhi malisdan ka kaayo sa pagbuhat niini sa pagkamatay.
Sa iyang kataposang sakit, kadtong bantugang alagad sa Diyos, si Sister Catharine sa St. Alberts, sa orden ni St. Teresa, nanghupaw, ug miingon, “Mga igsoon, wala ako nanghupaw tungod sa kahadlok sa kamatayon, kay nabuhi ako sulod sa kaluhaan ug lima ka tuig sa pagpaabut niini; apan ako nanghupaw sa pagtan-aw sa daghan kaayong malimbungon nga mga Kristohanon, nga nagpuyo sa ilang kinabuhi diha sa pagpakasala, ug nagpaubos sa ilang mga kaugalingon ngadto sa panginahanglan sa pagpakigdait uban sa Dios sa kamatayon, sa diha nga ako halos dili makalitok sa ngalan ni Jesus.” Susiha unya, O akong igsoon, kon ikaw karon nalambigit sa bisan unsa dinhi sa yuta, sa bisan kinsa nga tawo, sa bisan unsa nga kadungganan, sa imong balay, sa imong salapi, sa mga panag-istoryahanay o mga kalingawan; ug magpakita nga dili ka imortal. Kinahanglan nga usa ka adlaw, ug tingali sa dili madugay, mobiya kanilang tanan. Ngano man nga imong gipabilhan ang bisan unsang pagkadugtong kanila, ug sa ingon iladlad ang imong kaugalingon sa peligro sa usa ka dili malipayon nga kamatayon? Itanyag gikan niining higayona ang tanan ngadto sa Dios: ingna siya nga andam ka sa pagtugyan sa tanang mga butang bisan kanus-a niya gusto nga ihikaw kini kanimo. Kung gusto nimo nga mamatay nga adunay pagluwat kinahanglan nimo nga sugod karon nga biyaan ang imong kaugalingon sa tanan nga mga kontradiksyon ug mga kalisdanan nga mahimong mahitabo kanimo, ug kinahanglan nga isalikway ang imong kaugalingon sa tanan nga mga pagmahal sa yutan-ong mga butang. Hunahunaa ang imong kaugalingon sa higdaanan sa kamatayon, ug imong tamayon ang tanan nga mga butang dinhi sa kalibutan. “Siya,” miingon si Jerome, “nga kanunay naghunahuna nga siya mamatay, dali nga motamay sa tanang butang.” (Ep. ad Paulin).
Kung wala ka pa makapili sa usa ka kahimtang sa kinabuhi, pilia kana nga kahimtang sa kinabuhi nga sa pagkamatay gusto nimong pilion, ug nga maghimo kanimo nga mamatay nga adunay labi nga kalinaw. Kung nakapili ka na sa usa ka kahimtang sa kinabuhi, buhata karon kung unsa ang gusto nimong buhaton sa pagkamatay sa kana nga kahimtang. Paggahin sa matag adlaw ingon nga kini mao ang katapusan sa imong kinabuhi; ug himoa ang matag aksyon, matag ehersisyo sa pag-ampo, himoa ang matag pagkumpisal ug Komunyon, ingon nga sila ang katapusan sa imong kinabuhi. Hunahunaa ang imong kaugalingon matag oras sa punto sa kamatayon, nga naghigda sa higdaanan, ug nga imong nadungog ang “Proficiscere de hoc mundo” (kanta mahitungod sa kamatayon) nga nagpahibalo sa imong pagbiya niining kalibutana. Oh! unsa ka gamhanan kini nga hunahuna sa pagtabang kanimo sa paglakaw sa dalan sa Dios, ug sa pagbulag sa imong kasingkasing gikan niini nga yuta!
Bulahan kana nga sulugoon kinsa, sa pag-abot sa iyang Ginoo, makaplagan niya siya nga nagabuhat sa ingon (Mat. xxiv, 46).
Siya nga nagpaabut sa kamatayon matag takna mamatay nga maayo, bisan pa nga ang kamatayon moabut sa kalit kaniya.
Mga Pagmahal ug Pag-ampo
Ang matag usa ka Kristiyano kinahanglan nga andam sa pag-ingon sa higayon nga ang balita sa kamatayon gipahibalo kaniya: Unya, akong Dios, pipila na lamang ka oras ang nahabilin; sa hamubo nga nahabilin sa karon nga kinabuhi, gusto ko nga higugmaon Ka sa kutob sa akong gahum, aron mahigugma ko Kanimo sa labi ka hingpit sa langit. Apan gamay na lang ang nahibilin alang kanako nga ihalad Kanimo. Gihalad ko Kanimo kining mga kasakit, ug ang sakripisyo sa akong kinabuhi nga nahiusa sa sakripisyo nga gihalad ni Hesu Kristo alang kanako didto sa Krus. Ginoo! ang mga kasakit nga akong giantos gamay ra ug gaan kon itandi sa unsay angay kanako; kung unsa sila, gigakos ko sila ingon sa usa ka timaan sa gugma nga akong gidala Kanimo. Kon ako mahigugma Kanimo hangtod sa kahangturan, gitugyan ko ang akong kaugalingon sa tanang mga silot nga gusto Nimong ipadala kanako niini o sa sunod nga kinabuhi. Kastigoha ako kutob sa imong gusto, apan ayaw ako ihikaw sa Imong gugma. Nasayud ako nga, tungod sa kanunay nga pagtamay sa Imong gugma, dili na ako takos sa paghigugma Kanimo; apan Ikaw dili makasalikway sa usa ka mahinulsulon nga kalag. Pasayloa ako, O Soberanong Kaayo! tungod kay nakapasilo Kanimo. Gihigugma ko Ikaw sa tibuok kong kasingkasing, ug gibutang ang tanan nakong pagsalig Kanimo. Ang imong kamatayon, O akong Manunubos! mao ang akong paglaum. Sa Imong samdan nga mga kamot girekomendar ko ang akong kalag. Sa Imong mga kamot gitugyan ko ang akong espiritu: Gitubos mo ako, O Ginoo, ang Dios sa Kamatuoran (Sal. xxx, 6). O Jesus ko, Imong gihatag ang Imong dugo alang sa akong kaluwasan: ayaw ako itugot nga mahimulag Kanimo. Ako nahigugma Kanimo, O walay kataposang Diyos, ug naglaom nga higugmaon Ka hangtod sa kahangtoran. Maria, akong Inahan, tabangi ako sa makalilisang nga takna sa kamatayon. Kanimo itugyan ko karon ang akong espiritu; kanimo girekomenda ko ang akong kaugalingon. Luwasa ako gikan sa Impyerno.